Bài 8:
Nghe Mưa
“Miền Trung lũ lụt, các nhà thơ chưa giúp được gì, giờ
lại đi bàn chuyện nghe mưa, người ta cười cho !” Đã có những câu trả lời như
thế khi tôi nhờ diễn tả về giọt mưa hay một cơn mưa. Nhưng văn chương cũng như
thơ ca chưa bao giờ phải chịu hoàn toàn trong quy ước hiện thực thô thiển.
“Nắng mưa là bệnh của trời”..; còn câu chống chế hiện thời là : “Lụt vừa qua là do
con người xả lũ chứ đâu phải tại mưa”! Thật vậy, “ông tha mà bà chẳng tha/ Chẳng qua cái lụt 23 tháng Mười”. Hàng
trăm năm qua, giải đất quê tôi năm nào cũng lụt. Nhưng nhà nhà, mọi người vẫn đối
phó được với những cơn lụt tự nhên ấy: giằng mái; kê cao bàn, giường; mắm kho dự
trữ. Con nước đi qua, để lại phù sa cho ruộng đồng. Mưa dai rồi cũng phải tạnh.
“Trời ơi mưa Huế sao buồn ,quá / Cứ kéo
dài ra suốt cả tuần”, câu thơ lõm bõm thời nào, nay đã gợi ý cho mấy công
ty du lịch sáng kiến tổ chức những tour du lịch trong mưa.
“Mưa là một dạng ngưng tụ của hơi nước khi
gặp điều kiện lạnh, mưa có các dạng như: mưa phùn, mưa rào, mưa đá, các dạng
khác như tuyết, mưa tuyết, sương… Mưa được tạo ra khi các giọt nước khác nhau rơi xuống bề mặt
Trái Đất từ các đám mây”. Từ điển của WIKIPEDIA định
nghĩa về mưa giản đơn mấy dòng như thế. Các
nhà khoa học phân biệt thêm các loại: mưa
acit, mưa bụi, mưa đá, mưa địa hình, mưa đối lưu, mưa mòi, mưa ngâu, mưa nhân
tạo, mưa phùn, mưa rào, mưa ngâu, mưa rươi, mưa xoáy thuận…
Xứ cao nguyên Bảo Lộc tôi đang ở , hồi tháng
10-2013 trước cơn bão số 10, số 11 suốt mấy ngày liền có những mưa khó chịu.
Từng cơn theo gió tạt xuống rồi ngưng lại, ráo hoảnh, nắng lại lên. Cứ lập đi
lập lại như thế. Tôi hỏi nhiều người đó là mưa gì. Các nhà văn tôi quen biết
đều lắc đầu, không gọi tên được. Một thầy giáo dạy môn khoa học trả lời theo
đài khí tượng thủy văn: nắng gián đoạn ! Dùng nắng để diễn tả cho mưa ! Chắc là chưa ổn. Tôi bày tỏ cách gọi của
mình: Mưa giẻ rách ! Nó khác với mưa dai, mưa dài, vì giẻ rách thường không mấy
giá trị.
Cảm xúc về các loại mưa, hình như các nhà thơ có
lợi thế hơn chăng ? Chưa chắc ai hơn
ai đâu ! Trần Huyền Ân trong sách “Phú Yên-Miền Đất Ước Vọng” từng diễn tả “Nhìn từng hạt mưa gieo đều đều trong cơn,…”.
Nhưng trước khi viết văn, ông từng là một nhà thơ, nổi tiếng với tập “Thuyền
Giấy” vào đầu những năm 1960 ! Các nhà thơ rõ ràng chiếm ưu thế khi biết dùng
nhịp điệu kết hợp với hình ảnh, câu chữ để diễn tả về những cơn mưa. Cái nhịp
trầm trầm hướng về vạn cổ của Huy Cận trước 1945 trong bài “Mưa”:
Mưa giong bùn sợi xuống lơi lơi
Lạnh của không gian thấu xuống người
Rơi rớt về đây muôn hướng gió
Lòng sầu vạn dặm gió mưa phơi…
Khi “Thương nhớ ơ hờ thương
nhớ ai”, Quang Dũng trong những năm đánh Pháp nhìn ra “Sông xa từng lớp lớp mưa dài” (bài thơ Đôi Bờ). Hình ảnh ấy như nói
hết sự dai dẳng của những cơn mưa miền Tây Bắc. Nhưng đến những năm 1980, một
nhà văn làm nhiều thơ khi phải ra sống ở xứ người đã diễn tả nỗi buồn khiến
lòng đau hơn qua những cơn mưa:
Đêm mưa xé toạc buồn trăm mảnh
Khóc nửa vầng trăng mộng khứ hồi
(Đặng Phú Phong – Lãng Tử Hành)
Bài thơ Lãng Tử Hành rất dài nhưng không nhằm nói về mưa, nên Đặng
Phú Phong chỉ có một câu mượn mưa để nói lên nỗi lòng ly hương. Có một nhà thơ
ly hương khác, dùng mưa diễn tả tình yêu thật rối rắm và điên đảo con tim:
Lê Giang Trần
Hương mưa trời Vũ Thiên
……..
Vũ Thiên Hương là
vũ khúc hương thơm mưa trời
nên mưa đẫm rừng
thơm rực ngàn lan
mưa ướt núi thơm
nồng thạch thảo
mưa đầy sông thơm
cỏ bèo trôi
mưa dậy biển thơm
muối nồng da thịt
mưa suối tuôn
thơm ngọt cội nguổn
mưa đồng bằng
thơm đất quê hương
mưa trên mái lá
thơm cơm chiều bốc khói
mưa về phố khuya
thơm sương lạnh ngàn cây
mưa đêm trăng
thơm ngọc quỳnh
mưa tràn ao thơm
sen nở
mưa nơi lang bạt
nhớ nhà xưa phố cũ
mưa hắt cửa lòng
buồn chán cô đơn
mưa giữa khuya
ghét đời cô độc
hương thơm mưa
trời thơm vũ thiên hương
hương trời mưa
thơm hương thiên vũ
thơm thiên vị
ngọt ngào thanh khiết hương mưa
……..
ôi vũ điệu của
hương mưa
như mảnh đạn
xuyên khắp…
(Lê Giang Trần- Thi tập Trạm Người Quá Bước, USA 2012)
Thi sĩ diễn tả
quá nhiều hình ảnh lẫn cảm xúc qua mưa. Nhưng với câu“mưa mảnh đạn xuyên khắp” thì có lẽ chỉ những người đã trải qua nỗi
đau của cuộc chiến tranh mới hình dung ra.
Trở lại với cách
nhìn và gọi tên mưa của các nhà khoa
học, ta càng nên cảm ơn cách nhìn mưa của các nhà thơ. Cả hai, phải chăng cùng
một cội nguồn. Tôi nhớ lại bài thơ đã viết ở Quy Nhơn cách nay 40 năm, đã được
in lại trong Tuyển tập Thơ Bình Định Thế kỷ XX (NXB Văn Học 2003).
Võ Chân Cửu
Tụng Ca Mưa
Tiếng chà xát của mây trong khí
Gió sang mùa mộng mị sang canh
Tạnh trời mây bạc về nhanh
Hạt mưa để lại bóng hình phù du
Từ đất thẳm im ru vạn thuở
Máu đã ngừng nhịp thở nguôi ngoai
Ráng ôm nhẹ lấy phương đoài
Chimm bay cao ngất, lưng trời khói xanh
Ai theo mưa cội ngành phương cũ
Qua thiên đàng địa phủ về không
Giờ khi im tiếng tơ đồng
Lời ca đã tắt còn mong chi về
Ai theo mưa khí xê dịch chuyển
Qua bên sông vắng bóng đò ngang
Tiếng nàng lau lách canh sương
Nghìn năm lối cũ, đôi đường phân chia
Ai theo mưa, mộ bia cỏ khuất
Bóng người đi lẩn quất nghìn cây
Cớ sao quanh quẩn chốn này
Người xưa đã mất, bóng mây không về
Nằm ôm mưa, đời kề bên mộng
Mưa dậy tràn, khí nóng dâng cao
Nước sôi bao độ chửa trào
Bọt tan nghìn kiếp, gắng gào vắng không
Hãy nằm xuống mênh mông ta tới
Nước một dòng nổi nổi trôi trôi
Chiêm bao như nước châm mồi
Nghe mưa tắt bóng luân hồi quạnh hiu.
(1972, Thi tập Ngọn Gió, 2011)
Và hôm nay, cái
nhìn mưa như một “nhân tai”, vì gây ra xả lũ, có lẽ còn trông chờ sự diễn đạt
của cả hai.
Võ Chân Cửu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét